Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) Nedir?

Kişinin psikolojik sorunları ile ilgili ya da onları sürdüren düşünce, duygu ve davranışlarını hedef alarak iyileşme sağlamayı hedefleyen bir psikoterapi ekolüdür. Bu ekolün davranışçı tarafı kişinin gözlemlenebilen uyumsuz davranışlarını belirleyip ona uygun çeşitli terapi teknikleri ile birlikte daha uyumlu davranışlar kazandırmayı hedeflemektedir. BDT’nin bilişsel kısmı ise kişinin zihinsel süreçlerini ele almaktadır. Terapide kişilerin kendilerinde zorlayıcı duygular yaratan ve uyumsuz davranışlara yönelten düşünceleri belirlenerek onlara çeşitli terapi teknikleri aracılığıyla daha gerçekçi, nesnel düşünme yetisi kazandırmaktadır. Bu davranış ve düşünce değişikliği sayesinde kişinin hissetmekten sıkıntı dile getirdiği kaygı, korku, üzüntü, acı, utanç, öfke gibi olumsuz duygularında ve zamanla psikolojik sorunlarında azalmaktadır.

 

Bilişsel ve Davranışçı Terapiler

Yaygın bilgilerin aksine BDT tek bir terapi yaklaşımını içermemektedir. Aksine, BDT insan davranışını ve psikolojik sorunlarını açıklarken benimsedikleri teorik ve felsefi ilkeler yönünden ayrışan ama ortak bir bakış açısıyla çok sayıda bilişsel ve davranışçı terapi tekniğini farklı şekillerde bir arada kullanarak iyileşme amaçlı kullanan terapileri içerisinde barındıran şemsiye bir terim olmaktadır. Yani, tek bir BDT yoktur, çeşitli psikolojik sorunlar için kullanılan çeşitli BDT programları vardır. Bu sebeple “bilişsel davranışçı terapi” terimi, ekolünün ne kadar geniş ve kapsayıcı olduğunu yakalayamadığı için “bilişsel ve davranışçı terapi” terimini tanımlamada kullanmak çok daha uygun olmaktadır.

BDT teknikleri incelendiğinde bazılarının, düşünce değişikliğine diğerlerinin ise daha çok davranış farklılıklarına ağırlık verdiği gözlemlenmektedir. Hatta, bazı programlar sadece bilişsel terapi, bazıları sadece davranış terapisini barındırmaktadır. Araştırmalar çeşitli depresyon ve anksiyete bozuklukları tedavisinde sadece davranış terapisi uygulamanın hem davranışları hem düşünceleri değiştirmeyi hedefleyen BDT programları kadar iyileşme sağladığını göstermektedir. Davranış değişikliği kişilik bozuklukları tedavisinde de terapötik müdahalelerinin odağındadır.

Bilişsel davranışçı terapi, çok farklı sorunları tedavi etmek için kullanılabilmektedir. Genellikle tercih edilen türü psikoterapi olmaktadır çünkü belirli zorlukları belirlemenize ve bunlar ile başa çıkmanıza etkili bir şekilde yardımcı olabilmektedir. Genellikle diğer terapi türlerine göre daha az seans gerektirmekte ve bölümlendirilmiş bir şekilde yapılmaktadır.

 

BDT, duygusal zorlukları ele almak için faydalı bir yoldur. Örneğin, aşağıda verilen durumların çözümünde yardımcı olabilmektedir:

• Akıl hastalığı durumları yönetmek,
• Akıl hastalığı ile semptomlarının nüksetmesini önlemek,
• İlaç kullanmadan tedavi etmek,
• Stresli yaşam durumlarıyla başa çıkma tekniklerini öğrenmek,
• Duyguları yönetmenin çözüm yollarını belirlemek,
• İlişki çatışmalarını çözme ve iletişim kurmanın daha iyi yollarını öğrenmek,
• Kayıp veya keder başa çıkmak,
• Şiddet veya İstismarla ilgili duygusal travmanın üstesinden gelmek,
• Tıbbi bir hastalıklarla başa çıkmak,
• Kronik fiziksel semptomları yönetmek.

 

BDT ile iyileşebilecek zihinsel sağlık bozuklukları şunlar olabilmektedir:

• Anksiyete bozuklukları,
• Depresyon,
• Fobiler,
• TSSB,
• Uyku bozuklukları,
• Yeme bozuklukları
• Madde kullanım bozuklukları
• Obsesif kompulsif bozukluk (OKB),
• Bipolar bozukluklar,
• Cinsel bozukluklar.
• Şizofreni,

Bilişsel Davranışçı Terapi yaygın olarak bütün dünyada pek çok soruna yönelik olarak tek başına, davranışçı terapilerle, ilaç tedavisi veya başka yöntemlerle birlikte kullanılan bir terapi yöntemi olmaktadır.

Çift ve aile terapisi sürecinde de bilişsel terapi oldukça etkin bir şekilde kullanılmaktadır.

Çocuklardan başlayarak yaşlılara kadar herkese uygulanabilen bir yöntem olmaktadır.

 

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) Faydaları

Bilişsel davranışçı terapisinde, hastaların sadece güncel sorunları çözülmeye çalışılmaz, terapi de öğretilen beceriler ile birlikte, hastalar, bütün hayatları boyunca ruhsal sorunlarına karşı kullanabilecekleri yöntemler edinirler. Bilişsel Davranışçı Terapi kısaltılmış adı ile BDT, özellikle obsesif kompulsif bozukluk, yaygın anksiyete bozukluğu, depresyon, panik bozukluk, fobiler başta olmak üzere birçok psikiyatrik hastalığın tedavisinde hastalara çok büyük yarar sağlamaktadır. Yapılan çalışmalarda, aynı psikiyatrik hastalığa verilen ilaç tedavileri ile karşılaştırıldığında BDT’nin, hastalara en az ilaç tedavisi kadar yararlı olduğu ispatlanmıştır, hatta ilaç kullanılmasının sakıncalı olabileceği kronik sistemik hastalıklar, gebelik gibi durumlarda ya da hastanın ilaç kullanmayı tercih etmeyeceği durumlarda BDT en iyi seçenek olmaktadır. İlaç tedavileriyle hastaların şikayetleri azaldıktan sonra zaman içinde hastalığın yineleme olasılığı olabilirken, BDT ile sorunun temeline inildiğinden ve hastaya sorunu çözebilme becerisi öğretildiğinden terapi bittikten sonra bile uzun vadede hastalığın tekrarlama ihtimali en aza inmektedir.

 

Temel varsayımı; Tüm psikolojik sorunların altında yatan ortak nokta; kişinin ruhsal davranışlarını ve durumunu etkileyen işlevsel/ çarpıtılmış olmayan düşüncelerdir. Çarpıtılmış, olumsuz düşüncelerin gerçekçi şekilde yeniden değerlendirilip, değiştirilmesi ile davranış ve duygularında da değişeceği ve sonuç ise iyileşmenin sağlanacağı yönündedir. Kalıcı iyileşme kişinin temel olumsuz inançlarının değişmesi ile birlikte mümkün olduğuna inanılmaktadır. Kişinin ruhsal durumunu çökerten, kendiliğe ait ara ve ana inançlar; sevilmeyen, değersiz, yetersiz, çaresiz gibi temel inançlar değişmeden terapi tamamlanmış sayılmamaktadır.